SGK Yurt Dışı Borçlanma Nasıl Yapılır?

Herkese merhaba!

Bugün size sıcağı sıcağına deneyimlediğim bir konuyu, anlayabildiğim en doğru şekilde ve en basit cümlelerle yazmaya çalışacağım. Bu benim için de hiç bilmediğim bir alan oldu çünkü Türkiye’de çalışırken, çalıştığım firmamın SGK borcumu nasıl ödediğini bilmiyordum bile, kendiliğinden halloluyordu.

Ön Bilgi

İlk olarak belirtmek isterim ki, bu yazıda bütün anlatacaklarım size ancak bir izlenim verebilir. Herkesin bu konuda kanuni durumları, çalışma durumları ve kişisel tercihleri farklılık gösterebilir. Yazımı okuduğunuz tarihte her şey değişmiş olabilir ve muhtemelen güncellemeye vaktim olmaz ya da güncellemekte gecikirim. Bu nedenle, lütfen bu yazıyı kendinize referans olarak almayınız, temel bilgi edinmek ve benim yaşadığım deneyimi öğrenmek için okuyunuz.

Öncelikle, borçlanma kelimesinden başlayalım. Kamu ya da özel herhangi bir kurumda çalıştığımız zaman, verdiğimiz hizmete göre Sosyal Güvenlik Kurumu’na da borçlanıyoruz. Yani bir nevi bireysel emeklilik değil de sosyal güvenlik emekliliği diyebiliriz, yani halk tabiriyle devletten emekli olmak.

Her ay hizmet verdiğimiz kurum, bu borçlanmamızı düzenli olarak devlete ödüyor. Bu ödemeler emekli olma yaşımıza kadar birikiyor, belirli gün çalışmayı kanunen emekli olma hakkımız olan yaşa kadar doldurabildiysek emekli oluyoruz. “Devletten” emekli olduktan sonra, ölene kadar belirli bir sabit maaş alıyoruz ve devletin karşıladığı tıp hizmetlerinden ücretsiz faydalanabiliyoruz. Emekli maaşımızın miktarı, ömür boyu ödemiş olduğumuz (ya da çalıştığımız firmaların ödemiş olduğu) borçlanma priminin hangi tutardan ödendiğine göre ortalamadan az, ortalama ya da ortalamadan çok oluyor. Her yıl bu prim tutarı değiştiği için, başvuru formlarında ödemek istediğiniz tutar net bir tutar olarak değil de, “asgari”, “azami” ya da diğer alanında “asgarinin 2 katı” gibi belirleyeceğiniz bir katsayıyla belirleniyor. Şu anki kanunda da azami tutar, kanunen tanımlı asgari tutarın 7.5 katı olarak belirlenmiş durumda. Bu ilerde değişebilir.

Yurt Dışı Borçlanma

Peki, yurt dışı borçlanma ne anlam ifade ediyor? Aslında düşünürseniz komik bir durum, yurt dışında çalışıyorum diye her çalıştığım gün için belirli bir miktar para ödeyip Türkiye’den emekli olabiliyorum 😀 Ancak bunu bütün devletler uyguluyor ve her ülke hem kendi vatandaşını hem de sosyal güvenlik sistemini korumak amacıyla bunu yapıyor aslında. Çünkü her devlet yurt dışında çalışan vatandaşının, elbet bir gün ülkesine döneceğini ve elbet yaşlanacağını öngörüyor. Bu insanlar ülkelerine dönüp yaşlandıklarında sağlık sorunlarıyla karşılaşacaklar ve Yurt Dışı Borçlanma gibi bir sistem yoksa, birikimleri de yoksa, sağlık hizmeti alamayacaklar. Bu da sosyal devlet anlayışına ters olduğundan, devletler vatandaşlarına yurt dışı borçlanmalarını ödeyerek, emekli olduklarında emekli maaşı, sağlık hizmetleri ve çeşitli indirimli sosyal haklardan faydalanmalarını sağlıyor.

Teknik tarafı özetlemek gerekirse, dünyanın neresine çalışırsanız çalışın, Türkiye dışında verdiğiniz hizmetlerin, Türkiye’deki emekliliğinize etki etmesini istiyorsanız, birincil ikametinizin bağlı olduğu konsolosluk veya kütüğünüzün bağlı olduğu SGK şubesine başvurarak, başvurduğunuz tarihe kadarki çalıştığınız sürenin borçlanmasını ödeyebiliyorsunuz ve o süre SGK kaydınıza işlenmiş oluyor. Birincil ikamet ve kütük konusuna sonra değineceğim.

Yurt Dışı Borçlanma Başvurusu

Başvurunuzu yaparken dikkat etmeniz gereken üç farklı senaryo var, bu senaryolara göre nasıl başvurmanız gerektiği değişiyor. Şimdi aşağıda bunları sıralayacağım:

1) Yurt dışında yaşıyorum ve yaşadığım ülkede adres beyanı yaptım

Yerleştiğiniz ülkede ilk 20 iş günü içinde, konsolosluğa adres beyanı yapmanız gerekiyor. Beyanınızı daha geç yaparsanız, 19 Euro gibi bir ceza ücretiyle işleminiz gerçekleştiriliyor (İlk 1 ay içinde ücretsiz). Bu işlemi yaptığınızda, birincil ikamet adresiniz yaşadığınız ülkenin adresi olarak güncelleniyor ve artık Türkiye’de yerel seçimlerde oy veremiyorsunuz, ticari alım-satım işlemlerinde bulunamıyorsunuz. Birincil ikamet adresini değiştirmediğiniz sürece yerel seçimde asla oy veremezsiniz ancak, konsolosluğa veya Türkiye’de herhangi bir nüfus müdürlüğüne gidip, size ait olduğunu gösterir bir kanıt belgesiyle, Türkiye’de yazlık adres kaydedebilir ve alım-satım işlemleri yine yapabilirsiniz. İkincil adres yazlık adres ismiyle geçiyor.

Beyanınız tamam, belirli bir süre yurt dışında çalıştınız ve artık şimdiye kadarki hizmet priminizi borçlandırıp ödeme yapacaksınız. Bu durumda konsolosluğunuzla e-posta ile ya da şahsen iletişime geçmeniz halinde size, kendilerine bildirmeniz gereken belgeler ve posta/çeviri hizmetleri için ödemeniz gereken tutarı bildirecekler. İlgili bedeli ödeyip, bunun makbuzu ve diğer istenen belgeleri postalayabilir ya da şahsen konsolosluğa başvurabilirsiniz. Konsolosluk, işlemleri gerçekleştirip SGK’dan borçlanma talep edecek, SGK size bir borçlanma belgesi gönderecek. Bu belgede ödemeniz gereken tutar bulunacak. Henüz işlemi sonlandırmadığım için emin değilim ancak taksite bölmek mümkün sanırım, yalan bilgi olmasın. İşte bu kadar!

2) Yurt dışında yaşıyorum ancak başvurumu Türkiye’deyken yapmak istiyorum

Bu şekilde yapmak isterseniz iş biraz çetrefilleşiyor. Maddenin başlığından da anlayacağınız üzere, bu senaryoda yurt dışında yaşamaya devam edeceğinizi öngördüm. Ben bu şekilde başvurmak istedim ve Şişli SGK’ya gittim. İlgili belgelerin çevirilerini kendim yaptırdım, yani SGK’ya sadece başvuru işleminin başlatılması için başvuracaktım. Karşıma şu iki sorun çıktı:

1- Yurt dışında ikamet etmeye devam ettiğim için, ya konsolosluktan başvurabileceğimi ya da kütüğümün bağlı olduğu ilin SGK şubesinden başvurabileceğimi, gidecek vaktim yoksa postayla başvurabileceğimi öğrendim. Diğer bir alternatif ise birincil ikametimi İstanbul’a taşımaktı, bu durumda başvurumu alacaklardı. Yurt dışında yaşamaya devam edeceğim için ikametimi Dublin’den İstanbul’a aldırmamayı tercih ettim.

2- İrlanda’nın Türkiye’yle sosyal sigorta anlaşması olmadığı için, İstanbul’dan başvursam bile başvurumun eksik belge gerekçesiyle kabul olmayacağını ve belgelerimi tamamlamak için 3 ay süre verileceğini öğrendim. Eksik belge şu: İrlanda’yla anlaşma olmadığı için, Dublin konsolosluğu mutlaka benim çalışmamı tasdik etmek zorundaymış. Ancak gördüğünüz üzere başvurunuzun ardından 3 aylık bir ek süre tanıyorlar, hakkınız bekliyor.

3) Yurt dışından temelli döndüm, Türkiye’de ikamet ediyorum

Bu koşulda da yine benzer bir durum var. Döndünüz ancak henüz birincil ikametinizi Türkiye adresinize almadıysanız, işleminizi kütüğünüzün bağlı olduğu ile başvurarak yapmanız gerekir.

Buna ek olarak, çalıştığınız ülke İrlanda gibi anlaşması olmayan bir ülkeyse, yine konsolosluğunuzla iletişime geçip Türkiye’ye gerekli tasdik belgesini postalamalarını istemeniz gerekebilir. Bu nedenle bu belgeyi Türkiye’ye kesin dönüş yapmadan temin etmek daha kolay gibi gözüküyor.

Ne Zaman Ödemeli?

İşte geldik can alıcı konuya, ne zaman ödemeliyiz? Bugün aldığım bilgiye göre şöyle dediler, bu ödemeyi erken yapmanızın bir avantajı yok çünkü çalıştıktan sonra borçlanabilirsiniz. Şu geçenlerde okuduysanız görmüşsünüzdür, 1 Ağustos 2019 olmadan başvurayım çünkü primden yapılacak kesinti artıyormuş diye düşünebilirsiniz. Henüz 5 aydır yurt dışında çalışıyorsanız, evet 1 Ağustos’tan önce başvurduğunuzda bu 5 aylık borçlanmanızı daha avantajlı ödersiniz ancak daha önünüzde çalışılacak 20-40 yıl varsa bu 5 ay çok bir etki oluşturmaz 😀

Hangi Orandan Ödemeli?

Kesin olan bir kural var, priminizi sürekli azami öderseniz, bağlı olduğunuz hizmet (4A, 4B, Bağkur vs tam bilmiyorum) üzerinden muhtemelen, ülkede yine kanun değişmezse, azami emekli maaşına sahip olursunuz. Ancak şöyle bir teori de var: ülkemizde enflasyonun sürekli artacağını öngörürsek, 30-40 yıl önce ödediğiniz prim fonda durmadığından, sabit kaldığından, 30-40 yıl sonra o paranın değeri çok düşecektir. Bu durumda emekli olmadan son 10-15 yıl önce azami ödemek, daha önce azami tutardan ödemekten daha mantıklı duruyor. Bunlar tabii ki birer teori, detayını kendiniz araştırıp karar vermelisiniz.